واژه بازی
هر واژه ارزشی دارد!
واژه بازی یک بازی آموزشی، سرگرم کننده و هیجان انگیز است که در تقویت و گسترش واژگان فارسی شما بسیار موثر است. این بازی، دو تا چهار نفره و یا گاه یک نفره است. در این بازی با استفاده از مهره هایی که روی آنها حرف های الفبا چاپ شده، درست مانند جدول کلمات متقاطع واژه هایی ساخته می شود که یکدیگر را کامل کنند. بازیکنان باید سعی کنند مهره ها را به شکلی در صفحه ی بازی قرار دهند که حداکثر امتیاز را به دست بیاورند. د رواژه بازی هر یک از حرف های الفبا یک امتیاز ویژه و هر یک از خانه های صفحه ی بازی نیز امتیاز متفاوتی دارند. در این بازی رقابت در به دست آوردنامتیاز بیشتر از طریق ساختن واژه هایی است که بیشترین امتیاز را می آورند و در خانه هایی با امتیاز بیشتر قرار می گیرند. به دست آوردن امتیاز بیشتر به مهارت بازیکنان بستگی دارد. در واژه بازی می توان امتیازی برابر 400 یا 800 و گاه حتی بیشتر به دست آورد.
محتویات بسته ی آموزشی
- صفحه ی بازی
- 100 مهره (که حرف های الفبا و امتیا زهر کدام روی آنها چاپ شده است)
- 4 پایه برای قرار دادن مهره ها (برای ه ربازیکن یک عدد)
- یک کیسه برای ریختن مهره ها در آن
- دفترچه راهنما
صفحه ی واژه بازی به شکل یک مربع 15 در 15 خانه است. تعدادی از این خانه ها دارای امتیاز ویژه هستند. برخی از این خانه ها امتیاز حرف را افزایش می دهند:
خانه آبی کم رنگ: امتیاز مهره ای که در خانه ای به این رنگ قرار بگیرد، دو برابر ی شود.
خانه آبی پررنگ: امتیاز مهره ای که در خانه ای به این رنگ قرار بگیرد، سه برابر می شود.
برخی دیگر از این خانه ها امتیاز واژه راافزایش می دهند:
خانه صورتی: هر گاه واژه ای از خانه ای به این رنگ بگذرد، جمع امتیاز حرف های آن دوبرابر می شود.
خانه قرمز: هر گاه واژه ای از خانه ای به این رنگ بگذرد، جمع امتیاز حرف های آن سه برابر می شود.
در این بسته همچنین 100 مهره وجود دارد که بر روی 98 مهره حرف های الفبا به همراه امتیاز آنها چاپ شده و 2 مهره دیگر سفید هستند. مهره های سفید امتیازی ندارند و می توانند به جای هر حرفی استفاده شوند. هنگام استفاده از این مهره ها، بازیکن باید مشخص کند که از این مهره به جای چه حرفی استفاده می کند و تا پایان بازی نیز نمی تواند آن را تغییر دهد.
آغاز بازی
- صفحه بازی را بین بازیکنان قرار دهید.
- یک قلم و کاغذ برای ثبت امتیازها کنارتان داشته باشید
- هر بازیکن باید یک پایه برای قراردادن مهره ها داشته باشد مهره ها باید رو به بازیکن و به شکلی که دیگران نبینند، بر روی پایه چیده شوند.
- همه ی مهره ها را درون کیسه ی مهره ها بریزید. برای شروع بازی و مشخص شدن اولین بازیکن، هر بازیکن یک مهره از کیسه بر می دارد.
کسی که مهره اش در ترتیب حرف های الفبا بیش از دیگران است، بازی را شروع می کند. مهره سفید یا خالی پیش از مهره «آ» قرار دارد. پس از انتخاب اولین بازیکن، مهره ها را دوباره داخل کیسه بریزید و کیسه را تکان دهید تا مهره ها خوب د رهم شوند.
- هر بازیکن 7 مهره از داخل کیسه برداشته و آنها را روی پایه ی خودش قرار می دهد، سپس بازی آغاز می شود. جهت چیدن مهره ها برای ساختن کلمات در بازی از راست به چپ و یا از بالا به پایین است.
روش و قانون های بازی
نگه داشتن امتیاز
یکی از بازیکنان را از ابتدا به عنوان نگه دارنده امتیازها انتخاب کنید تا امتیاز همه بازیکن ها را تا آخر بازی ثبت کند.
عوض کردن مهره ها
هر بازیکن می تواند در نوبت خودش، همه یا تعدادی از مهره هایی را که در اختیار دارد با مهره های درون کیسه عوض کند. برای این کار باید مهره ها را به پشت قرار دهد تا حرف روی آنها دیده نشود، سپس آنها را درون کیسه بریزد و کیسه را تکان دهد تا مهره ها خوب در هم شوند. سپس به همان تعداد از داخل کیسه مهره بردارد. با این کار بازیکن نوبت بازی خود را از دست می دهد و باید تا دور بعد منتظر بماند.
انصراف از نوبت بازی
یک بازیکن ممکن است بخواهد به جای این که واژه ای بسازد یا مهره هایش را عوض کند ،در نوبت خود بازی نکند، دلیل آن مهم نیست، ممکن است عدم امکان ساخت واژه یا هر دلیل دیگری باشد. اگر بازیکنی نتواند در نوبت بازی خودش واژه ای بسازد، می تواند از آن دور بازی انصراف بدهد. اگر همه بازیکنان دو دور متوالی از بازی انصراف بدهند، بازی تمام می شود.
واژه های مجاز
در این بازی هر واژه ای که در فرهنگ نامه های معتبر و استاندارد وجود داشته باشد، می تواند مورد استفاده قرار بگیرد. اما واژه هایی مانند اسم های خاص، پسوندها، پیش وندها و ترکیب های صفت و موصوف مجاز نیستند.
ساخت واژه های غیر فارسی که کاملا در زبان فارسی جا افتاده اند، مجاز است. استفاده از کلمات ترکیبی مانند مضاف و مضاف الیه به طوری که این کلمات روی هم معنی مجزا و مشخصی داشته باشند (مانند درخت سیب)، نیز مجاز است. استفاده از حالت جمع واژه ها نیز مجاز است، اما بهتر است این اجازه فقط به کسی که اولین بار جمع واژه ای را می سازد داده شود، نه بازیکنی که واژه ی بازیکن دیگری را با افزودن «ان» و «ها» جمع ببندد. بازیکنان می توانند پیش از آغاز بازی درباره استفاده از فرهنگ نامه در بازی رای گیری کنند.
بازیکنان دوره سه سال اول دبستان حتی می توانند از نام های خاص مانند نام شخصیت ها، محل ها، شهرها، کشورها، صفت و موصوف و نام های جمع نیز استفاده کنند.
واژه های مشکوک
هنگامی که بازیکنی حرف های واژه ای را روی صفحه ی بازی چید، نباید تا زمانی که درست بودن آن واژه به لحاظ معنی و یا دیکته برای همه مشخص نشده است، مهره ها را جابه جا کند. برای اطمینان از درست بودن دیکته یا معنی واژه می توانید به فرهنگ نامه مراجعه کنید. اگر بازیکنی واژه ای نادرست و بی معنی بسازد یا دیکته واژه درست نباشد، نوبت بازی اش را از دست می دهد و باید مهره هایش رااز روی صفحه جمع کند.
ساختن اولین واژه
اولین بازیکن باید با دو یا چند مهره واژه ای بسازد و آن را روی صفحه ی واژه بازی قرار دهد. اولین واژه باید طوری روی صفحه ی بازی قرار گیرد که حتما یکی از حرف های آن روی خانه ی مرکزی که دارای علامت ستاره است، گذاشته شود. همه مهره های حروف باید در یک خط به شکل افقی یا عمودی و با ترتیب از راست به چپ و یا از بالا به پایین قرار بگیرند. چیدن مهره ها به شکل ضرب دری، در جهت قطر صفحه، مجاز نیست.
توجه 1: پس از این که اولین واژه در بازی ساخته شد، ساختن واژه ی جدید از هر نقطه ای به دلخواه مجاز نیست. واژه های بعدی باید یکی از حرف های واژه یا واژه های قبلی را قطع کنند.
توجه 2: خانه ستاره دار مرکزی به رنگ صورتی است و جمع امتیاز واژه را دو برابر می کند.
محاسبه امتیازات واژه
اگر حرف های واژه ای روی خانه های آبی وقرمز قرار گرفته باشند، ابتدا امتیاز واژه بر اساس امتیازهای ویژه مهرههایی که روی خانه های آبی قرار گرفته اند، محاسبه می شود. سپس امتیاز کل واژه با توجه به تعداد خانه های قرمز و صورتی که در مسیر واژه قرار دارند، دو یا سه برابر می شود.
امتیاز مربوط به خانه های آبی و قرمز فقط به واژه ای که در یک نوبت بازی ساخته شده است، داده می شود ولی به واژه هایی که در نوبت های بعدی به کمک این واژه ساخته شوند، داده نمی شود.
حال ببینیم اگر اولین بازیکن حرف های آار ر ش ی گ را روی پایه مهره هایش داشته باشد و با این حرف ها واژه ی آرایش را بسازد، چگونه می توان امتیازهای او را محاسبه کرد.
در واژه ی آرایش، امتیاز حرف های آ برابر 4، ر، ی برابر 1 و حرف ش برابر 3 است. از آن جا که حرف آ روی خانه آبی کم رنگ (دو برابر کننده امتیاز حرف) قرار گرفته است، امتیاز آن برابر 8 خواهد بود. در نتیجه امتیاز واژه ی آرایش برابر خواهد بود با 8+1+1+1+3 یا 14 . حرف ش نیز در خانه ستاره دارد مرکزی قرار گرفته، پس امتیاز کل واژه دو برابر شده و برابر 28 خواهد بود.
هر فرد در پایان نوبت بازی اش به تعداد مهره هایی که در ساخت واژه استفاده کرده است، از کیسه مهره بر می دارد. بنابراین تعداد مهره های روی پایه ی مهره ها، پس از هر بار ساخت واژه 7 عدد است. در این مثال بازیکنی که واژه آرایش را ساخته است، باید پنج مهره از کیسه بردارد.
هر بازیکنی که بتواند همه هفت مهره اش را در ساخت یک واژه به کار ببرد، 50 امتیاز واژه ای که ساخته است، اضافه می شود.برای مثال در واژه قبلی، اگر بازیکن با حرف های آاررش ی گ، واژه ی آرایش گر را می ساخت، مجموع امتیازش برابر 14+3+1=18 و پس از دو برابر کردن آن به علت خانه ستاره دار مرکزی برابر 36 می شد. اما چون بازیکن از همه 7 مهره یک جا استفاده کرده است، امتیازش برابر با 36+50 یا 86 می شود.
نوبت بازی بازیکن بعدی
بازیکن بعدی می تواند از دو روش به بازی ادامه دهد. اول با عوض کردن مهره هایش و از دست دادن نوبت بازی و دوم با ساختن واژه ای جدید یا افزودن حروفی به واژه ی بازیکن قبلی، مهره هایی که به واژه ی قبلی اضافه می شوند، باید فقط در جهت عمودی یا افقی روی صفحه بازی قرار داده شوند. روش دوم ساخت واژه به حالت های زیر امکان پذیر است:
1- فرض کنید بازیکن اول کلمه ران را روی صفحه ساخته است. بازیکن بعدی نیز حرف های ز ب ا ی ا س ت را د راختیار دارد. این بازیکن می تواند از طریق اضافه کردن یک یا دو مهره به ابتدا یا انتها و یا هم ابتدا و هم انتهای واژه ای که روی صفحه بازی است، واژه ی خود را بسازد. برای مثال می توان ران را تبدیل به بارانی یا باران زا کرد. اگر بازیکن بعدی با اضافه کردن حروفی به واژه ی نفر قبلی، واژه ای جدید با معنی دیگر بسازد، امتیاز مربوط به حرف ها و خانه های امتیاز دار آبی و قرمز واژه قبلی را نیز به عنوان امتیاز خودش محاسبه می کند، در غیر اینصورت فقط امتیاز حروف واژه را به دست می آورد. در این مثال چون واژه جدیدی ساخته شده، امتیاز کامل آن به نفر دوم نیز تعلق می گیرد. ب اول روی خانه آبی کم رنگ قرار گرفته است، پس امتیاز آن دو برابر و برابر 2 می شود. جمع امتیاز این بازیکن برابر خواهد شد با 2+1+1+1+1+3+1 یا همان 10 که چون واژه از خانه صورتی ستاره دار نیز گذشته، دو برابر و معادل 20 می شود.
2- ساختن واژه بعدی صرفا بااستفاده از یکی از حرف های موجود در واژه قبلی. برای مثال در چنین حالتی بازیکن دوم با داشتن حرف های ز ب ا ی ا س ت می تواند کلمه ارز را بسازد.
3- قرار دادن یک واژه کامل به طور موازی با واژه ی موجود روی صفحه، در این حالت واژه جدید باید به شکلی قرار گیرد که در محل اتصال حرف های واژه جدید با واژه قبلی، واژه های معنی داری ساخته شود. برای مثال اگر واژه باران روی صفحه باشد، بازیکن بعدی با در دست داشتن حروف ز ب ا ی ا س ت، می تواند کلمه بست را در ردیف بالا بسازد که در محل اتصال با واژه باران کلمه های با، سر و تا را می سازد.
در این مثال چند واژه جدید ساخته شده است. برای محاسبه امتیاز بازیکن، امتیاز همه ی واژه های ساخته شده با یکدیگر جمع می شود. در محاسبه امتیاز ،همه قوانین مربوط به امتیاز ویژه خانه ها نیز محاسبه می شود. امتیاز واژه بست برابر است با 5=1+2+(2×1) . امتیاز با برابر 2 و امتیاز سر برابر 3 می شود. امتیاز تا هم برابر 3=(2×1)+1 خواهد بود. بنابراین امتیاز کل این بازیکن اینطور محاسبه می شود: 13=5+2+3+3.
4- می توان واژه ای جدید ساخت چنان که این واژه به واژه موجود بر صفحه حرف یا حروفی را اضافه کند و واژه موجود بر صفحه نیز همچنان معنی دارد بماند. برای مثال واژه باران روی صفحه موجود است. با ساختن کلمه بیضی در انتهای آن باران تبدیل به کلمه بارانی می شود. برای محاسبه امتیاز چنین حالتی امتیاز کلمه بیضی به طور کامل محاسبه می شود وامتیاز حرف ی که به در آخر کلمه باران آمده نیز به آن اضافه می شود. حالا اگر این حرف اضافه شده به کلمه موجود بر صفحه بر روی خانه ای دارای امتیاز ویژه قرار بگیرد، یک بار امتیاز خود حرف با محاسبه امتیاز ویژه آن و یک بار امتیاز واژه جدید ساخته شده، به دست آمده و سپس حاصل جمع آنها امتیاز این بازیکن خواهد بود.
5- روش پنجم پل زدن بین دویا چند حرف است. (این روش معمولا پس از چند دور بازی امکان پذیر است). برای مثال در جدول زیر کلماتی ساخته شده اند.فاصله بین دو حرف ک و ب خالی است. بازیکن بعدی می تواند کلمه کباب و یا حتی چلوکباب را بااستفاده از این فضای خالی بسازد.
پایان بازی
بازی زمانی تمام می شود که
- یکی از بازیکن ها مهره های روی پایه اش تمام شده باشد و دیگر هیچ مهره ای در کیسه مهره ها نمانده باشد. بعضی وقت ها هیچ یک از بازیکنان موفق به استفاده از تمام مهره هایشان نمی شوند، در این صورت بازی تا زمانی که همه حرکت های ممکن انجام شود، ادامه پیدا می کند.
- زمانی که دیگر امکان ادامه بازی و ساختن کلمه بر روی صفحه وجود نداشته باشد.
- زمانی که هر بازیکن دو نوبت پی در پی از بازی کردن امتناع کرده باشد.
در پایان بازی وبعد از جمع کردن همه امتیازها، تعداد مهره های استفاده نشده ی هر بازیکن از جمع امتیازهایش کسر می شود و اگر یکی از بازیکن ها از تمام مهره هایش استفاده کرده باشد، جمع امتیاز مهره های استفاده نشده ی بازی دونفره، در پایه یک بازیکن حروف الف وش باقی مانده باشد، 4 امتیاز از دست می دهد واگر بازیکن مقابل همه مهره هایش را استفاده کرده باشد، 4 امتیاز به دست می آورد. توجه داشته باشید که حتی آخرین مهره ی موجود در کیسه، می تواند برنده یا بازنده را تغییر دهد.
توضیح دقیق تر قوانین بازی
- اگر یک حرف کنار حرف دیگری در یک ردیف قرار بگیرد، ترکیب آنها باید بخشی از یک واژه کامل بشود. درست مانند جدول کلمات متقاطع که هر حرف وقتی در کنار حرف های دیگر قرار می گیرد، واژه معنی داری می سازد.
- می توان در بازی بیش از یک بار از یک واژه استفاده کرد.
- در یک دور بازی می توان یک واژه را از دو طرف گسترش داد. مانند ران که به ب اران ی (بارانی) تبدیل شده است.
- محاسبه امتیاز خانه های دارای امتیاز ویژه، تنها وقتی که مهره ای برای اولین بار روی آن قرار می گیرد، مجاز است.
- اگر یک واژه از دو یا چند خانه با امتیاز دو یا سه برابر کننده واژه عبور کند، امتیاز واژه یک بار دو یا سه برابر شده و سپس امتیاز حاصل دوباره دو یا سه برابر می شود.
- وقتی مهره سفید روی خانه ای با امتیاز ویژه ی واژه قرار می گیرد، مجموع امتیاز واژه محاسبه شده و دو یا سه برابر می شود، در حالی که مهره سفید اگر روی خانه ای با امتیاز ویژه برای حرف قرار بگیرد، چون خودش هیچ امتیازی ندارد، امتیاز ویژه حرف در آن تاثیری ندارد.
- استفاده از دانش نامه و فرهنگ واژگان، معمولا برای یافتن واژه مناسب با توجه به حرف های موجود روی پایه ویا حرف های موجود در جریان بازی مجاز است، اما بازیکنان می توانند قانون بازی را در این مورد تغییر دهند و اجازه استافده از فرهنگ واژگان را ندهند. د راین صورت باید پیش از شروع بازی این تصمیم گرفته و اعلام شود. البته در صورتی که به درستی واژه ودیکته آن شک داشته باشید، چاره ای جز مراجعه به فرهنگ واژگان را ندارید.
- هر چند واژه بازی برای 2 تا 4 نفر طراحی شده است، اما به روش هایی برای بازی یک نفره نیز اندیشیده شده است. در بازی تک نفره، بازیکن می تواند یک پایه برای مهره هایش بردارد وهر مرتبه از بازی سعی کند تا رکورد امتیازهای به دست آورده اش را بشکند. همچنین بازیکن می تواند 2 پایه برداشته و با یک حریف خیالی که همان خود اوست، به رقابت بپردازد. در روشی دیگر بازیکن می تواند همه مهره ها را به رو چیده وبا استفاده از فرهنگ واژگان سعی کند تا در هر مرتبه بازی، بیشترین لغات ممکن را با بالاترین امتیازها بسازد.
قوانین اختیاری
- بازیکنان می توانند در ابتدای بازی برای مهره های سفید حرف یا حرف های مشخصی را در نظر بگیرند و آن را اعلام کنند. در این صورت دیگر مهره ی سفید وجود ندارد وبازیکنان از این مهره ها به جای حرف های تعیین شده استفاده می کنند.
- می توان برای جذاب تر شدن بازی، ساخت واژه ها را موضوعی اعلام کرد. در این شیوه می توان صرفا به ساختن واژه های مربوط به موضوعی خاص و یا اختصاصی دادن امتیاز ویژه به اینگونه واژه ها پرداخت.
- می توان قبل از شروع بازی، حداقل حرف های اولین واژه ای را که در آغاز ساخته می شود، تعیین کرد. در این صورت نیز بازی هیجانی و رقابتی تر می شود. مثلا اولین واژه ای ساخته می شود، نباید کمتر از 5 حرف باشد.
- می توان به انتخاب بازیکنان زمان مشخصی را برای هر نوبت بازی تعیین کرد. برای مثال هر بازیکن باید در کمتر از 3 دقیقه واژه خود را بسازد و پس از گذشت این زمان نوبت خود را از دست می دهد.
- همچنین می توان سطح بازی را متناسب با سن و علاقه بازیکنان تغییر داد و استفاده از بعضی حالت های واژه یا ترکیب های خاص را مجاز ندانست. برای مثال استفاده از واژه هایی که به صورت مضاف و مضاف الیه ویا اسم جمع وغیره ساخته می شوند، را مجاز ندانست.
- بازیکنان می توانند پس از اتمام یک دور واژه بازی، بازی را با برداشتن مهره ها ادامه دهند. هر یک از بازیکنان میتوانند به نوبت از یک تا شش مهره و صرفا از یک کلمه روی صفحه بردارند به طوری که در پایان هر نوبت همه کلمات باقی مانده بر روی صفحه درست و معنی دار باشند. این بازی تا جایی ادامه می یابد که یا مهره های روی صفحه تمام شوند و یا اگر مهره ای دیگر برداشته شود، کلمه ای نادرست و بی معنی روی صفحه به جا بماند. در این روش از بازی امتیاز هر بازیکن برابر با امتیاز مهره هایی است که از روی صفحه بر می دارد.
